“Να το προσέχεις σαν τα μάτια σου’’, έλεγαν οι μεγαλύτεροι και το εννοούσαν! Γιατί όμως θεωρούσαν τόσο σημαντική την υγεία των ματιών;

Η όραση είναι μία από τις βασικότερες αισθήσεις. Τα μάτια χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα και προσοχή. Η παραμικρή βλάβη της όρασης δυσκολεύει αρκετά τις καθημερινές μας δραστηριότητες όπως το διάβασμα, η οδήγηση ή η παρακολούθηση τηλεόρασης. Ο ρόλος της διατροφής στην προκειμένη περίπτωση καθίσταται σημαντικός καθώς ανεπαρκής πρόσληψη συγκεκριμένων συστατικών μπορεί να οδηγήσει σε οφθαλμολογικές παθήσεις.

Τέτοιες οφθαλμικές διαταραχές είναι ο καταρράκτης, το γλαύκωμα, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας του αμφιβληστρο­ειδή, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, η ξηροφθαλμία, καθώς και οφθαλμι­κές διαταραχές νευρικής φύσης, όπως η οπτική νευροπάθεια και η τοξική αμβλυωπία.

Ένα από τα σημαντικότερα ίσως θρεπτικά συστατικά για την όραση είναι η βιταμίνη Α (ή αλλιώς ρετινόλη). Η βιταμίνη Α δεν συντίθεται από τον ανθρώπινο οργανισμό, έτσι πρέπει να λαμβάνεται εξωγενώς μέσω της διατροφής. Πηγές πλούσιες σε βιταμίνη Α είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως το συκώτι, τα γαλακτοκομικά και τα ψάρια. Η ανεπάρκεια σε βιταμίνη Α είναι σπάνια στις ανεπτυγμένες χώρες και συνδέεται συνήθως με διαταραχές δυσαπορρόφησης ( π.χ στεατόρροια) ή με ανεπάρκειες άλλων θρεπτικών συστατικών (όπως ο ψευδάργυρος).

Το λίπος και ο ψευδάργυρος είναι δύο συστατικά απαραίτητα για την απορρόφηση της Βιταμίνης Α. Το λίπος διότι η βιταμίνη Α ανήκει στις λιποδιαλυτές βιταμίνες και έτσι η απορρόφηση της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την απορρόφηση των λιπιδίων και ο ψευδάργυρος διότι συμμετέχει στη μεταφορά της από το ήπαρ (όπου αποθηκεύεται) στον οφθαλμό. Πηγές ψευδαργύρου είναι τα θαλασσινά (κυρίως στρείδια και μαλάκια), τα κόκκινα κρέατα, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα λαχανικά.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με το στρες, το κάπνισμα και την παρατεταμένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή ελευθέρων ριζών, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Χρειάζεται λοιπόν να προσλαμβάνουμε με την τροφή μας και αντιοξειδωτικές ουσίες. Αυτό που κάνουν τα αντιοξειδωτικά είναι ότι αντιδρούν εύκολα με τις ελεύθερες ρίζες και εμποδίζουν την καταστρεπτική τους δράση.

Τα αντιοξειδωτικά που μελετώνται για την επίδραση τους στην όραση είναι τα καροτενοειδή, η βιταμίνη Ε και η βιταμίνη C. Tα καροτενοειδή εντοπίζονται σε μία ποικιλία φρούτων και λαχανικών (σπανάκι, λάχανο, καρότα, ντομάτα). Κυριότερη πηγή βιταμίνης Ε είναι το λάδι, ενώ τη βρίσκουμε επίσης στα σπαράγγια, στο αβοκάντο,  στους σπόρους ορισμένων φυτών ( σιτάρι, κριθάρι, η βρώμη).

Εξίσου σημαντικό  προστατευτικό ρόλο φαίνεται να παίζει η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων. Η συχνή κατανάλωση ψαριών (βασικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων) όπως ορίζει η μεσογειακή διατροφή κρίνεται κάτι παραπάνω από απαραίτητη για την προστασία του αμφιβληστροειδή χιτώνα και κατ’ επέκταση για την ομαλή λειτουργία της όρασης.

Η πλειοψηφία των προβλημάτων της όρασης δημιουργούνται λόγω των εκφυλιστικών επιπτώσεων της γήρανσης των κυττάρων ή εξαιτίας της ανεπάρκειας ορισμένων θρεπτικών συστατικών, ενώ πολλές από αυτές αποτελούν επιπλοκές σοβαρών παθήσεων, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη.

Συνεπώς αυτό που χρειάζεται και σε αυτή την περίπτωση είναι μία ισορροπημένη διατροφή με τρόφιμα από όλες τις ομάδες (φρούτα, λαχανικά, ψάρια, άμυλο, κρέας, γαλακτοκομικά) και την ένταξη τους στο καθημερινό μας διαιτολόγιο.

Συνοπτικά ο ρόλος των Θρεπτικών συστατικών στην όραση και που τα βρίσκουμε:

Βιταμίνη Α: Αντιοξειδωτικός παράγοντας, που λειτουργεί ως προβι­ταμίνη Α. Απαραίτητο συστατικό για την υγεία των ματιών.
Πηγές: συκώτι, αυγά, μπρόκολο και σπανάκι.

Βιταμίνες συμπλέγματος Β: Β6, το φυλλικό οξύ, Β12, εμποδίζουν την εκδήλωση βλαβών στα μάτια.
Πηγές: Πατάτα, μπανάνα, φακές, φασόλια, μανιτάρια, τόνος, λαχανικά, όσπρια, τρόφιμα ολικής άλεσης και ξηροί καρποί. Η Β12 βρίσκεται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, κυρίως κόκκινο κρέας, συκώτι.

ω-3 λιπαρά: Περιορίζουν την καταστροφή των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς και μειώνουν τις πιθανότητες εκφυλιστικών νοσημάτων του οφθαλμού.
Πηγές: λιπαρά ψάρια, ( σολομός, σαρδέλα )
Τρόφιμα εμπλουτισμένα σε ω-3 λιπαρά: μαλακές μαργαρίνες, λειτουργικοί χυμοί με ω3 από ιχθυέλαια.

Βιταμίνη C: Φιλτράρει την υπεριώδη ακτινοβολία και προστατεύει τα κύτταρα της ωχράς κηλίδας και του αμφιβληστροειδή.  Πηγές: φράουλες, τα πορτοκάλια, τα λεμόνια, τα γκρέιπφρουτ, πιπεριές.

Σελήνιο: Απαραίτητο ιχνοστοιχείο για την αντιοξειδωτική προστασία των κυττάρων του ματιού. Πηγές: οστρακοειδή, ηλιόσπορος, καρύδια Βραζιλίας, μοσχαρίσιο κρέας.

Λουτεΐνη και Ζεαξανθίνη: Αντιοξειδωτικές ουσίες με γνωστή και αποδεδειγμένη ευεργετική δράση για την καλή υγεία των ματιών. Βελτιώνουν την όραση και επιβραδύνουν την εξέλιξη στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Πηγές: πράσινα λαχανικά, (σπανάκι, μπρόκολο)
Η λουτεΐνη προστίθεται συχνά σε πολυβιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής.