Έχετε μόλις απολαύσει ένα βαρύ γεύμα και μετά από λίγο νιώθετε υπνηλία; Μήπως έχετε πιάσει τον εαυτό σας να νιώθει εκνευρισμό μετά από ώρες αφαγίας; Μια κουταλιά από το αγαπημένο σας γλυκό φτάνει για να πλημμυρίσετε από ευχαρίστηση; Είναι το φαγητό ή ο εγκέφαλος που τα προκαλεί όλα αυτά άραγε;
Ο εγκέφαλος είναι το πλέον αξιοθαύμαστο όργανο στο σώμα μας. Αποτελεί το κέντρο ελέγχου όλων των ζωτικών μας λειτουργιών και ο τρόπος λειτουργίας του καθορίζει τον τρόπο που βιώνουμε το περιβάλλον μας. Λειτουργεί ασταμάτητα και συντονίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις κινήσεις και τις αισθήσεις μας, ακόμη κι όταν κοιμόμαστε! Για να τα καταφέρει όμως όλα αυτά, χρειάζεται την απαραίτητη “καύσιμη ύλη”, την οποία λαμβάνει από τη διατροφή μας.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια νευρώνες και ζυγίζει περίπου 3 κιλά, εκ των οποίων το 73% είναι νερό! Σκεφτείτε να αφαιρούσαμε όλη την υγρασία από τον εγκέφαλο μας, και κρατούσαμε μόνο τα θρεπτικά συστατικά που έχει μέσα του … πώς θα έμοιαζε άραγε; Στο μεγαλύτερο μέρος του θα συναντήσουμε τα λιπαρά, γνωστά και ως λιπίδια. Επιπλέον θα βρούμε πρωτεΐνες, αμινοξέα, διάφορα μικροθρεπτικά συστατικά και γλυκόζη. Κάθε στοιχείο από τα παραπάνω έχει μία ξεχωριστή επίδραση στις λειτουργίες του σώματος μας, στην ανάπτυξη του, στην ενέργεια και στη διάθεση μας. Για παράδειγμα, έχετε αναρωτηθεί ποτέ εάν οι αϋπνίες κατά τον βραδινό ύπνο, μπορεί απλά να είναι το αποτέλεσμα της επίδρασης του φαγητού στον εγκέφαλό σας;
Τα λιπαρά οξέα, που έχουν εξέχουσα θέση, είναι τα ωμέγα 3 και ωμέγα 6. Καθορίζουν σημαντικά τις εγκεφαλικές λειτουργίες και προέρχονται μόνο μέσα από τη διατροφή μας. Επομένως τρώγοντας τρόφιμα πλούσια σε ωμέγα λιπαρά, όπως ξηρούς καρπούς, σπόρους, λιπαρά ψάρια, είναι καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία και τη διατήρηση της κυτταρικής μεμβράνης. Δεν είναι όμως όλα τα λιπαρά το ίδιο πολύτιμα. Η συχνή και χρόνια κατανάλωση τρανς και τα υδρογονωμένων λιπαρών επιδρά ιδιαιτέρως επιβλαβώς στον οργανισμό, οδηγώντας σε χρόνιες νόσους και οξείες παθολογικές καταστάσεις.
Τα αμινοξέα και οι πρωτεΐνες αποτελούν ένα πολύτιμο σύμπλεγμα θρεπτικών στοιχείων για την πλήρη ανάπτυξη του εγκεφάλου αλλά του οργανισμού μας. Έχουν όμως και σημαντική επίδραση στη διάθεση και τη συμπεριφορά μας. Τα αμινοξέα είναι τα βασικά συστατικά των νευροδιαβιβαστών, δηλαδή των χημικών ενώσεων που μεταφέρουν τα εγκεφαλικά κύματα, επηρεάζοντας σημαντικές λειτουργίες, όπως η διάθεση, ο ύπνος, η συγκέντρωση, το βάρος κ.α. Όμως καθώς η πρόσβαση των θρεπτικών συστατικών στα εγκεφαλικά κύτταρα είναι αρκετά πολύπλοκη διαδικασία, τα αμινοξέα κάνουν και κάτι ακόμη πολύτιμο: περιορίζουν την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών σύμφωνα με τις ανάγκες μας.
Όπως τα άλλα όργανα στο σώμα μας, έτσι και ο εγκέφαλος επωφελείται από ένα σταθερό απόθεμα μικροθρεπτικών στοιχείων. Τρώγοντας λαχανικά και φρούτα βοηθάμε τον εγκέφαλό μας να να προστατευτεί από τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες και να λειτουργεί καλά για μακρύτερο χρονικό διάστημα. Από την άλλη αν δεν λαμβάνουμε συστηματικά πολύτιμα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες Β6, Β12 και φολικό οξύ, ο εγκέφαλός μας είναι εκτεθειμένος σε ποικίλες εγκεφαλικές νόσους καθώς και σε γνωστική έκπτωση.
Τα ιχνοστοιχεία μετάλλων σιδήρου, χαλκού, ψευδάργυρου, και νατρίου είναι βασικά για την υγεία του εγκεφάλου και την πρώιμη γνωστική ανάπτυξη. Προκειμένου ο εγκέφαλος να συνθέσει και να μετατρέψει αυτά τα πολύτιμα μικρο-συστατικά, χρειάζεται ενέργεια και μάλιστα πολύ. Ενώ ο εγκέφαλος ζυγίζει 2% του συνολικού μας βάρους, καταναλώνει πάνω από το 20% της ημερήσιας ενέργειας για τις λειτουργίες του. Το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας προέρχεται από τη λήψη υδατανθράκων, τους οποίους το σώμα μεταβολίζει σε γλυκόζη ή σε σάκχαρο. Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι τόσο ευαίσθητος στην πτώση της γλυκόζης που μια αλλαγή στη νοητική λειτουργία είναι βασικό σημάδι διατροφικής ανεπάρκειας.
Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι προσλαμβάνουμε συστηματικά γλυκόζη: πώς επηρεάζουν οι υδατάνθρακες που τρώμε τον εγκέφαλό μας; Οι υδατάνθρακες είναι τριών ειδών: άμυλο, ζάχαρη, και ίνες. Αν και στις περισσότερες διατροφικές ετικέτες αναφέρονται ως υδατάνθρακες, η αναλογία της ζάχαρης και των ινωδών υποομάδων στην τροφή, καθορίζει την αντίδραση του σώματος και του εγκεφάλου. Μια τροφή με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως το άσπρο ψωμί, προκαλεί γρήγορη απελευθέρωση της γλυκόζης στο αίμα και μετά έρχεται η απότομη πτώση της. Πέφτει το σάκχαρο και μαζί του το εύρος της προσοχής και της διάθεσής μας. Η βρώμη, τα δημητριακά και τα όσπρια απελευθερώνουν τη γλυκόζη πιο αργά, με αποτέλεσμα μία πιο ισορροπημένη ενέργεια, διάθεση και γνωστική διαύγεια.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε το νερό! Όπως είπαμε στην αρχή, είναι το βασικό συστατικό του εγκεφάλου αλλά και του σώματος μας γενικά. Μάλιστα, μία αφυδάτωση του εγκεφάλου που αγγίζει μόλις το 2% μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να επιτελέσει βασικές λειτουργίες προσοχής, μνήμης και κινητικότητας.
Προσέξτε όταν καταναλώσετε ξανά ένα πρωτεϊνούχο γεύμα αν θα νιώθετε γεμάτοι ενέργεια, και αντίστοιχα τι συμβαίνει αν καταναλώσετε μια μεγάλη μερίδα ζυμαρικών. Οι περίπλοκοι συνδυασμοί των συστατικών των τροφών μπορεί να διεγείρουν τα εγκεφαλικά κύτταρα να απελευθερώσουν ορμόνες όπως η νορεπινεφρίνη, η ντοπαμίνη και η σερετονίνη που έχουν το κλειδί για τη διάθεση μας. Αυτό σημαίνει ότι, μία ποικιλία στη διατροφή μας είναι η λύση για έναν ισορροπημένο συνδυασμό στην εκπομπή εγκεφαλικών σημάτων αλλά και στη διατήρηση μίας ισορροπημένης διάθεσης χωρίς σκαμπανεβάσματα κατά τη διάρκεια της μέρας.
Εάν επιθυμείτε μία θετική αλλαγή όχι μόνο στον οργανισμό αλλά και στη διάθεσή σας, συμβουλευτείτε έναν ειδικό διατροφολόγο και φέρτε τη διατροφή στα μέτρα σας, για μία καλύτερη ζωή και μία καλή διάθεση!